Rys historyczny

Rodowód Instytutu Kompozycji sięga 1958 roku. Jednostka ta wywodzi się bezpośrednio z pierwszej katedry powołanej w ówczesnej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu – Katedry Teorii Muzyki. Od 1969 roku, skupiając teoretyków muzyki i kompozytorów, przyjęła ona nazwę Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki. W kolejnych latach kierowali nią: prof. dr Tadeusz Natanson (1969-1981), doc. Ryszard Bukowski (1981-1986), doc. Leszek Wisłocki (1986-1991), prof. Grażyna Pstrokońska-Nawratil (1991-2017 i od 2021 r.). W latach 2017-2020 Katedrą Kompozycji kierował prof. dr hab. Krystian Kiełb. Członkami Katedry Kompozycji byli w wielu przypadkach wybitny artyści i naukowcy, a ich różnorodne zainteresowania artystyczne i badawcze determinowały bogatą, wielonurtową działalność artystyczną i naukową. Dzięki aktywności kulturotwórczej pracowników na przestrzeni lat powstała niezliczona ilość ważnych inicjatyw artystycznych. Spośród nich należy wymienić w szczególności Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej Musica Polonica Nova¹ oraz Międzynarodowy Festiwal Muzyki Elektroakustycznej Musica Electronica Nova².

Potrzeba specjalizacji w ramach określonych nurtów działalności powodowała, że z Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki uwalniały się nowe jednostki strukturalne, grupujące artystów i naukowców zainteresowanych określoną problematyką. Nie ma przesady w stwierdzeniu, że właśnie ówczesna Katedra Kompozycji i Teorii Muzyki dała początek wszystkim samodzielnym jednostkom organizacyjnym działającym od wielu lat we wrocławskiej Akademii Muzycznej w obszarze dyrygentury, teorii muzyki i muzykoterapii.

Jako pierwsza wyodrębniła się grupa członków Katedry zainteresowanych problematyką terapeutycznego oddziaływania muzyki. Grupie tej przewodził prof. dr Tadeusz Natanson, z którego inicjatywy powołano w roku 1972 Zakład Muzykoterapii Ogólnej i Stosowanej³, przekształcony w roku 1983 w samodzielny Instytut Muzykoterapii⁴, który działał do roku 1986. W roku 1989 w miejsce zniesionego trzy lata wcześniej Instytutu powołano na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury, Teorii Muzyki i Muzykoterapii Zakład Muzykoterapii Ogólnej i Stosowanej jako jednostkę samodzielną⁵. Dzięki podjętym działaniom zainaugurowano – po raz pierwszy w Polsce – kształcenie muzykoterapeutów w ramach specjalności studiów wyższych. Pracami Instytutu i Zakładu Muzykoterapii⁶ kierowali: prof. dr Tadeusz Natanson, dr n. med. Zbigniew Hora, prof. Radomir Reszke, dr n. med. Andrzej Janicki, dr hab. n. med. Sławomir Sidorowicz, prof. nadzw., obecnie zaś – obowiązki te pełni dr hab. Paweł Cylulko.

Ważną rolę w działalności Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki od początku jej funkcjonowania odgrywały unikatowe badania dotyczące historii kultury muzycznej Śląska, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia Polaków i muzyki polskiej w życiu muzycznym tego regionu. Niezwykle bogaty wkład w poszerzenie aktualnego stanu wiedzy w tym zakresie wniosła prof. dr Maria Zduniak, wybitny teoretyk muzyki, pianistka, historyk sztuki i pedagog. Z jej inicjatywy w roku 1996 powołano na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury, Teorii Muzyki i Muzykoterapii samodzielny Zakład Historii Śląskiej Kultury Muzycznej. Prof. dr Maria Zduniak była także jego pierwszym kierownikiem, a funkcje tę sprawowali następnie: prof. dr hab. Krystian Kiełb oraz prof. dr hab. Anna Granat-Janki.

W latach osiemdziesiątych XX wieku w programach nauczania kompozycji pojawiły się treści związane z problematyką muzyki elektroakustycznej. Gdy w połowie lat dziewięćdziesiątych współpracę z Wydziałem rozpoczął prof. dr hab. Stanisław Krupowicz zagadnieniom tym nadano ramy kompleksowego programu edukacji studentów w zakresie muzyki elektroakustycznej oraz realizacji utworów elektroakustycznych. W roku 1999 w ramach Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki powołano Studio Kompozycji Komputerowej, zaś jego kierownictwo powierzono prof. Stanisławowi Krupowiczowi.

Powołana w roku 2008 Katedra Dyrygentury ma swój początek w sekcji dyrygentury symfonicznej działającej także w ramach Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki. Nastąpiło to z inicjatywy prof. dra hab. Marka Pijarowskiego, który do dziś pełni rolę jej kierownika.

Dynamiczny rozwój kadry naukowo-dydaktycznej zapoczątkowany w latach dziewięćdziesiątych XX wieku był głównym czynnikiem, który zdecydował o potrzebie kolejnych zmian strukturalnych. W roku 2009 dokonano przekształcenia Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki w Katedrę Kompozycji.

1 stycznia 2010 roku z przekształcenia Zakładu Historii Śląskiej Kultury Muzycznej powstała odrębna jednostka strukturalna – Katedra Teorii Muzyki i Historii Śląskiej Kultury Muzycznej. Za podjęciem tej decyzji przemawiało w szczególności usamodzielnienie się, w wyniku wykreowania odpowiedniego składu kadry naukowo-dydaktycznej, zakresu kompozycja, a także potrzeba rozwoju zakresu teoria muzyki. W skład nowo powołanej Katedry weszli teoretycy muzyki i muzykolodzy zatrudnieni na różnych wydziałach Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. Kierownictwo tej jednostki powierzono prof. dr hab. Annie Granat-Janki, inicjatorce tego przekształcenia.

Począwszy od roku 2010 z inicjatywy dra hab. Roberta Kurdybachy przy Katedrze Kompozycji rozpoczęła działalność Awangardowa Orkiestra Akademii Muzycznej we Wrocławiu Sound Factory Orchestra. W roku 2015 w ramach Katedry Kompozycji powołano dwie kolejne specjalistyczne jednostki strukturalne, którym nadano status pracowni. Z inicjatywy dra hab. Michała Moca powstała Pracownia Kształcenia Słuchu i Wyobraźni Muzycznej, a dzięki aktywności dra Zbigniewa Karneckiego i dra hab. Sebastiana Ładyżyńskiego – Pracownia Muzyki Teatralnej i Filmowej.

W roku 2022 nastąpiło przekształcenie Katedry Kompozycji w Instytut Kompozycji, którym kieruje prof. Grażyna Pstrokońska-Nawratil. W ramach Instytutu powołano Katedrę Nowych Mediów ze Studiem Kompozycji Komputerowej, kierowaną przez dra hab. Cezarego Duchnowskiego, prof. AMKL, a dwie działające w ramach dawnej Katedry Kompozycji pracownie przekształcono w zakłady: Zakład Kształcenia Słuchu i Wyobraźni Muzycznej oraz Zakład Muzyki Teatralnej i Filmowej, kierowane odpowiednio przez dra hab. Michała Moca i dra hab. Sebastiana Ładyżyńskiego.

Działalność

Instytut Kompozycji skupia kompozytorów zatrudnionych na wszystkich wydziałach wrocławskiej Akademii Muzycznej. Podstawowymi obszarami bieżącej działalności Instytutu są:

• merytoryczny nadzór nad działalnością dydaktyczną w zakresie kompozycji i przedmiotów z kompozycją związanych,
• działalność artystyczna i naukowo-badawcza,
• opieka i nadzór nad młodymi pracownikami.

Merytoryczna opieka nad działalnością dydaktyczną w zakresie kompozycji i przedmiotów związanych z kompozycją, wyraża się w szczególności poprzez opracowywanie i nadzór nad realizacją planów studiów i programów kształcenia, zatwierdzanie zakresów i tematów prac dyplomowych i opiekę merytoryczną nad działalnością Koła Artystyczno-Naukowego Studentów Kompozycji i Teorii Muzyki. Członkowie Instytutu pracują nad unowocześnianiem i doskonaleniem procesu dydaktycznego⁷.

W zakresie działalności artystycznej szczególny nacisk w pracy Instytutu położony jest na szeroką prezentację utworów studenckich. Służą temu zarówno koncerty poszczególnych klas kompozycji, jak i koncerty organizowane przez Koło Artystyczno-Naukowe Studentów Kompozycji i Teorii Muzyki, pozostające pod merytoryczną opieką Instytutu. Utwory studentów wykonywane są również podczas festiwali muzyki współczesnej, koncertów wymiennych oraz w części artystycznej sesji naukowych. Stymulowaniu twórczości oraz promocji muzyki młodych twórców służą organizowane przez Instytut konkursy kompozytorskie, niekiedy we współpracy z innymi katedrami wrocławskiej Akademii Muzycznej lub profesjonalnymi instytucjami artystycznym⁸. Obok konkursów Instytut organizuje także kursy mistrzowskie i seminaria. Studenci zakresu kompozycja od wielu lat są laureatami nagród i wyróżnień podczas krajowych i międzynarodowych konkursów kompozytorskich.

Opieka i nadzór nad rozwojem młodych pracowników dotyczy zarówno ich działalności dydaktycznej (np. hospitacje), jak i rozwoju artystyczno-naukowego (np. stymulowanie do czynnego udziału w festiwalach, koncertach, konferencjach, konkursach). Członkowie Instytutu wspierają także działalność obecnego w uczelni Studium Pedagogicznego, w zakresie metodyki przedmiotów związanych z kształceniem słuchu.

Kompozytorzy skupieni w Instytucie od wielu lat prowadzą intensywną i wielostronną działalność artystyczną o wymiarze międzynarodowym, niektórzy podejmują prace badawcze, bądź uprawiają działalność publicystyczną. Ponadto uczestniczą aktywnie w wymianie międzynarodowej, ze szczególnym uwzględnieniem europejskich programów mobilności akademickiej Erasmus+, CEEPUS. Prowadzą kursy mistrzowskie w kraju i za granicą, a także są zapraszani w charakterze jurorów krajowych i międzynarodowych konkursów kompozytorskich, wreszcie są wykładowcami w ramach studiów doktoranckich. Ich kompozycje są zamawiane i prezentowane podczas prestiżowych festiwali i koncertów, odbywających się w kraju i za granicą. Twórczość kompozytorów związanych z Instytutem Kompozycji działającym we wrocławskiej Akademii Muzycznej jest ważnym zjawiskiem artystycznym, w sposób istotny wpisującym się w panoramę polskiej muzyki współczesnej.

Struktura

W ramach Instytutu Kompozycji działają:

• Katedra Nowych Mediów ze Studiem Kompozycji Komputerowej,
• Zakład Kształcenia Słuchu i Wyobraźni Muzycznej,
• Zakład Muzyki Teatralnej i Filmowej.